Civil law là gì và các đặc điểm của hệ thống này?

Civil law là gì và các đặc điểm chính của hệ thống Civil là gì? Đây là những câu hỏi bước đầu khai mở hệ thống tri thức về một hệ thống luật phổ biến và quan trọng trên thế giới. Việc nghiên cứu về hệ thông civil law không chỉ mang lại sự hiểu biết mà còn nắm bắt cách thức hệ thống này vận hành trên thực tế như thế nào để từ đó áp dụng vào thực tiễn.

Civil law là gì?

Civil law hay còn con gọi là Dân luât, là một khuôn khổ pháp lý chủ yếu dựa trên các bộ luật và đạo luật bằng văn bản, hơn là dựa trên các quyết định và tiền lệ tư pháp; hay nói cách khác, đây là hệ thống luật thành văn, thay vì án lệ như trong hệ thống common law. Đây là hệ thống pháp luật được áp dụng rộng rãi nhất trên thế giới, được sử dụng ở nhiều quốc gia, bao gồm cả các quốc gia ở lục địa Châu Âu, Châu Mỹ Latinh và một số khu vực ở Châu Á và Châu Phi.

Những đặc điểm chính của Hệ thống Civil law là gì?

Dưới đây là những đặc điểm chính của hệ thống Civil law:

1. Luật hóa: Hệ thống Civil law dựa trên các bộ luật pháp lý bằng văn bản, toàn diện bao gồm nhiều chủ đề. Các quy tắc này được thiết kế rõ ràng và dễ tiếp cận, cung cấp các quy tắc và nguyên tắc chi tiết cho các lĩnh vực luật khác nhau, chẳng hạn như luật hình sự, tố tụng dân sự, luật gia đình và luật thương mại.
2. Cơ quan lập pháp đóng vai trò chính: Trong hệ thống Civil law, nguồn luật chính là luật do cơ quan lập ban hành. Các quyết định tư pháp không được coi là luật mà được coi là cách giải thích các đạo luật đã được luật hóa. Thẩm phán đóng vai trò hạn chế hơn trong việc định hình luật so với các hệ thống thông luật.
3. Vai trò tư pháp: Thẩm phán trong hệ thống Civil law thường được xem là điều tra viên hoặc người kiểm tra, người áp dụng luật thành văn cho các vụ việc cụ thể. Họ không tạo ra các tiền lệ ràng buộc các quyết định trong tương lai mà tập trung vào việc áp dụng và giải thích các đạo luật và quy tắc hiện hành.
4. Học giải pháp lý: Các học giả và học giả pháp lý thường đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển và giải thích luật dân sự. Các bài viết và bình luận của họ có thể ảnh hưởng đến các quyết định tư pháp và cải cách lập pháp.
5. Sự khác biệt về thủ tục: Các hệ thống Civil law có xu hướng áp dụng cách tiếp cận mang tính thẩm vấn đối với các thủ tục pháp lý, trong đó các thẩm phán đóng vai trò tích cực hơn trong việc điều tra các tình tiết của một vụ án. Điều này trái ngược với hệ thống tranh tụng trong các khu vực pháp lý thông luật, nơi các bên trình bày vụ việc của mình trước một thẩm phán hoặc bồi thẩm đoàn thụ động hơn.
6. Tính nhất quán và khả năng dự đoán: Việc dựa vào các quy định bằng văn bản trong hệ thống Civil law có thể mang lại tính nhất quán và khả năng dự đoán cao hơn trong việc áp dụng luật. Điều này có thể giúp các cá nhân và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ pháp lý của mình.
7. Phân chia quyền lực: Hệ thống Civil law thường nhấn mạnh đến sự phân chia quyền lập pháp và tư pháp. Vai trò của cơ quan tư pháp là áp dụng luật, còn cơ quan lập pháp chịu trách nhiệm xây dựng và sửa đổi luật.
8. Ảnh hưởng quốc tế: Nhiều hệ thống Civil law chịu ảnh hưởng của truyền thống luật La Mã và Bộ luật Napoléon, vốn được coi là hình mẫu cho việc soạn thảo luật pháp ở nhiều quốc gia khác nhau. Điều này đã dẫn tới mức độ thống nhất và có thể so sánh giữa các khu vực pháp lý dân sự.

Nhìn chung, hệ thống Civil law có đặc điểm là phụ thuộc vào các bộ luật pháp thành văn, vai trò cơ bản của pháp luật và vai trò hạn chế của các quyết định tư pháp trong việc hình thành luật.

Trong kỹ năng soạn thảo hợp đồng (Chẳng hạn như việc soạn thảo hợp đồng thuê nhà), hệ thống civil law mang lại thuận lợi rất lớn cho các Luật sư tư vấn, cán bộ pháp chế, bởi tính trực quan và dễ dự đoán của civil law có thể cho phép người soạn thảo dẫn chiếu trực tiếp tới hệ thống quy phạm pháp luật thực định thay vì viết chi tiết trong văn bản hợp đồng. Mặc dù Việt Nam không hoàn toàn áp dụng civil law (mà là hệ thống luật soviet), nhưng Civil law có thể coi là biểu hiện khá rõ và toàn diện trong hệ thống pháp luật Việt Nam, bởi đều có điểm chung là hệ thống pháp luật thành văn.

Tác giả sẽ tiếp tục có những bài viết phân tích sâu hơn về việc áp dụng civil law trong hoạt động thực hành nghề luật tại Việt Nam, đặc biệt là đối với hoạt động của các Luật sư.